Jowisz


JOWISZ to największa, piąta wg oddalenia od Słońca planeta Układu Słonecznego, znana w starożytności. Elementy orbity: półoś wielka 778,4 mln km, mimośród 0,0483, nachylenie płaszczyzny orbity względem ekliptyki 1°18'21'', okres obiegu dokoła Słońca 11 lat 315 dni, promień równikowy planety 71 400 km, spłaszczenie 0,059, masa 1,90 · 1027 kg, przyspieszenie na powierzchni 24,98 m/s2, albedo 0,73; obrót planety jest niejednorodny, szybszy na równiku (okres 9h51 m), wolniejszy w okolicach biegunów (9h56m), co oznacza, że widoczna jest jedynie atmosfera planety; temperatura strony zwróconej do Słońca ok. 140–150 K; maks. jasność –2m,4. Jowisz ma rozległą, nieprzezroczystą atmosferę, złożoną gł. z wodoru dwuatom. (ok. 90%) i helu (ok. 10%); zawiera także pewną ilość metanu i amoniaku. Są w niej widoczne układające się równolegle do równika ciemne smugi i plamy zmieniające swój kształt; charakterystyczna dla Jowisza jest duża, tzw. czerwona plama położona w okolicach równika; jest to gigantyczny, stacjonarny cyklon. Jowisz jest jednym z najsilniejszych radioźródeł nieba; promieniowanie radiowe Jowisz ma charakter promieniowania synchrotronowego, wysyłanego przez poruszające się w silnym polu magnetycznym cząstki naładowane elektrycznie, przede wszystkim elektrony. Oznacza to istnienie pasów radiacyjnych wokół Jowisza, analogicznych do ziemskich pasów Van Allena; energie elektronów w pasach radiacji wokół Jowisza są średnio 1000 razy większe niż wokół Ziemi; oceniona stąd indukcja pola magnetycznego wynosi 0,0004 T (10 razy większa niż pola ziemskiego). Między ok. 121 tys. i 128 tys. km oraz ok. 128 tys. i 144 tys. km od środka Jowisza rozciągają się 2 pierścienie, podobne do pierścieni Saturna, lecz znacznie słabsze. Jowisz ma 16 satelitów. Odkrycie 1610 przez Galileusza pierwszych 4 satelitów Jowisza miało doniosłe znaczenie dla rozwoju teorii heliocentrycznej, gdyż ich ruch wokół Jowisza stanowił model ruchu planet wokół Słońca. O. Römer — na podstawie obserwacji zaćmień satelitów Jowisza — pierwszy odkrył (1676), że prędkość światła jest skończona. Szczegółowe obrazy Jowisza oraz jego satelitów uzyskano dzięki próbnikom kosm. Voyager (1 i 2).